اگزمای دست چیست و چگونه درمان می‌شود؟

اگزمای دست یکی از انواع اگزما و یک بیماری پوستی شایع است. این بیماری همان نشانه‌های اگزما را بر روی دست‌ها دارد. عوامل ژنتیکی، آلرژن‌های تماسی و مواد تحریک‌کننده در بروز اگزمای دست دخیل هستند. این بیماری بیشتر در افرادی دیده می‌شود که با مواد شیمیایی و عوامل تحریک‌کننده سر و کار دارند.

اگزما دست واگیردار نیست. اما، علائم آن ناراحتی و کمبود اعتماد به نفس بیمار را به دنبال دارد و حتی روی میزان کارایی این افراد تأثیر می‌گذارد.

اگزما (آماس پوست) شرایطی است که در آن پوست دچار خارش، قرمزی، التهاب و پوسته‌ریزی می‌شود. پزشکان هنوز دلایل بروز این عارضه را نمی‌دانند. اما این بیماری معمولاً در افرادی که حساسیت (آلرژی) دارند، بروز می‌کند. اگزما گاهی ریشه ژنتیکی دارد و ممکن است در بین اعضای یک خانواده شایع باشد.

در ادامه، علائم اگزمای دست و روش‌های درمان آن را برای شما بیان کرده‌ایم. با ما همراه باشید.

علائم ظاهری اگزمای دست چیست؟

خارش و قرمزی پوست در همه انواع اگزما دیده می‌شود. اما، برخی انواع اگزما مانند اگزمای دست، به شیوه‌های متفاوتی بروز می‌کند. با این حال، علائم کلی اگزمای دست عبارتند از:

• ترک‌خوردن پوست
• قرمزی پوست
• خارش
• درد
• تاول
• خشکی و پوسته پوسته شدن پوست

یکی دیگر از انواع اگزما، پمفولیکس (اگزمای دیس هیدروتیک) است. در اگزمای پمفولیکس دست بیمار تاول‌های کوچک می‌زند. خارش کف دست از نشانه‌های دیگر این بیماری است. اگزمای پمفولیکس در زنان شایع‌تر از مردان است. این بیماری پوستی در حال حاضر، درمان خاصی ندارد. اما، روش‌های بسیاری وجود دارند که بیمار با کمک آن‌ها می‌تواند این وضعیت را کنترل کند.

درمان اگزمای دست چیست؟

بهترین درمان برای اگزمای دست، پرهیز از عواملی است که این بیماری را به وجود می‌آورند. اگر فکر می‌کنید در خانه یا محیط کارتان با ماده محرکی سر و کار دارید که ممکن است زمینه بروز اگزما را در شما فراهم کند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

پزشک با انجام تست حساسیت (آلرژی) علت بروز حساسیت را تشخیص می‌دهد. همچنین، پزشک رفتارها و شیوه‌هایی را که در بروز اگزما دخیل هستند شناسایی خواهد کرد تا راهکارهایی برای مقابله با آن به شما پیشنهاد کند. این نکته مهم یادتان باشد که بکوشید روال درمانی و مراقبت دائمی را طی کنید تا به نتیجه بهتری برسید.

درمان‌های خانگی اگزمای دست

شماری از درمان‌های خانگی که می‌توانید برای تسکین علائم اگزما دست و یا بهبود آن مورد استفاده قرار دهید، عبارتند از:

• در هنگام نیاز، دست‌های خود را با آب ولرم (نه آب گرم) و پاک کننده‌های بدون عطر بشویید.

• به آرامی رطوبت دستانتان را بگیرید و بی‌درنگ (قبل از خشک‌شدن دستتان) از مرطوب‌کننده مناسب استفاده کنید. مرطوب‌کننده‌ای که چربی بیشتری دارد (مانند پماد و کرم‌) بهترین مرطوب‌کننده برای مراقبت از پوست‌های مستعد اگزماست. پس، از مرطوب‌کننده‌هایی استفاده کنید که روغن بیشتری دارند (نظیر وازلین). روغن نارگیل نیز یک مرطوب‌کننده مناسب برای افراد مبتلا به اگزماست. این روغن به دلیل خواص ضد باکتری، ضد قارچی و ضد میکروبی خود به تسکین علائم و تسریع بهبودی اگزما کمک می‌کند.

• اگر لازم نیست دست‌های خود را ضدعفونی کنید، بهتر است از روش‌هایی که به آب نیازی ندارند، برای شستشوی دست‌هایتان استفاده کنید. ژل‌ها و پاک کننده‌های دست بدون بو و ارگانیک بر پایه آب، گزینه مناسبی برای تمیز کردن دست‌های شما هستند.

• از پاک‌کننده‌های بدون آب؛ ضد باکتری، حاوی الکل و حلال‌ها بپرهیزید.

• هنگام انجام دادن کارهای خانه (مانند تا کردن لباس‌ها) دستکش پنبه‌ای بپوشید. اگر دستکش‌ها کثیف شدند، حتماً آن‌ها را با مواد شوینده بدون عطر و فاقد ترکیبات شیمیایی بشویید.

• هنگام شستن ظرف‌ها و کار با آب از دستکش‌هایی از جنس وینیل و پنبه استفاده کنید. اگر دستتان خیس شد، بی‌درنگ دستکش‌ها را در بیاورید. سپس، دست‌هایتان را خشک و از دستکش‌ جدیدی استفاده کنید.

• اگر با مواد غذایی نظیر سیب زمینی، پیاز، فلفل، گوشت یا میوه‌های اسیدی (مانند گوجه فرنگی یا مرکبات) سر و کار دارید، حتماً از دستکش یکبار مصرف استفاده کنید.

لازم است در محیط کار، برای پیشگیری از اگزمای دست نکات زیر را رعایت کنید:

• همیشه ژل یا کرم پاک‌کننده و مرطوب‌کننده مناسب دست خود را به همراه داشته باشید.
• هنگام کار از دستکش‌های پنبه‌ای استفاده کنید و اگر با کامپیوتر سر و کار دارید، به طور مداوم، صفحه کلید و موس خود را تمیز کنید.
• لباس‌ها، ابزار و محیط کارتان را از مواد محرک دور نگه دارید.
• اگر به دلیل اگزما دست‌هایتان زخم شده یا تاول زده (حتی به صورت جزئی) آن را پانسمان کنید تا از خارش ناشی از تحریک مواد شیمیایی یا آلرژی‌زا جلوگیری کنید.
• ممکن است پزشک برای تسریع درمان اگزمای دست ، یک کرم محافظ یا استروئید موضعی را برایتان تجویز کند.

رژیم غذایی چه تأثیری بر اگزما دارد؟

در افراد مستعد اگزمای دست، مصرف برخی مواد غذایی خطرناک است و بدنشان را به آزاد کردن برخی ترکیبات سیستم ایمنی تحریک می‌کند. با مصرف این غذاها پوست این افراد ملتهب و اگزمایشان شعله‌ور می‌شود. موارد زیر مواد غذایی هستند که از التهاب پوستی جلوگیری می‌کنند:

غذاهای سرشار از پروبیوتیک

پروبیوتیک‌ها باکتری‌هایی هستند که به سلامت روده کمک و سیستم ایمنی مبتلایان به اگزمای دست را قوی‌تر می‌کنند. بعضی انواع ماست و نیز مواد غذایی و نوشیدنی‌های تخمیر شده (مانند نوشیدنی کفیر) پروبیوتیک دارند.

ماهی

ماهی یک منبع طبیعی سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است. این غذا ضد التهاب است. ماهی سالمون، نوعی ماهی تن (الباکور)، ساردین و شاه ماهی بهترین منابع امگا 3 هستند.

غذا‌های غنی از فلاونوئیدهای ضد التهاب

میوه‌ها و سبزی‌های رنگارنگ مانند سیب، کلم بروکلی، گیلاس، اسفناج و کلم پیچ سرشار از فلاونوئیدهای ضد التهاب هستند.

اگزمای ناشی از حساسیت به غذا معمولاً، حدود ۶ تا ۲۴ ساعت پس از خوردن یک غذای خاص اتفاق می‌افتد. گاهی، ممکن است این واکنش‌ها دیرتر بروز کنند. برای اینکه مشخص شود به چه غذاهایی حساسیت دارید، پزشک اغلب رژیم غذایی حذفی را به شما پیشنهاد می‌کند. این رژیم شامل پرهیز از مصرف غذاهای رایجی است که باعث ایجاد اگزما می‌شوند.

برای این کار، لازم است ابتدا تمام مواد غذایی مشکوک را از رژیم خود حذف کنید و پس از رفع یا کاهش علائم اگزما، به آرامی یک نوع ماده غذایی را به رژیم خود اضافه کنید. سپس، ۴ تا ۶ هفته علائم اگزما را در خود بررسی کنید. اگر علائم اگزمای دست در شما شدت یافت باید مصرف آن ماده غذایی را به سرعت متوقف کنید. اگر تغییری ایجاد نشد می‌توانید نتیجه بگیرید آن ماده غذایی خاص برای شما محرک اگزما نبوده است و سپس به همین ترتیب به سراغ ماده غذایی بعدی بروید و آن را بررسی نمائید.

مواد غذایی زیر برای بسیاری از افراد، محرک بیماری اگزما هستند:

• مرکبات
• گوجه فرنگی
• تخم مرغ
• لبنیات
• سویا
• گلوتن یا گندم
• برخی انواع آجیل
• ادویه‌هایی مانند وانیل، میخک و دارچین

سخن پایانی

اگر دچار اگزمای دست شده‌اید، لازم است صبور و بسیار دقیق باشید. هر چیزی که با دست شما تماس پیدا می‌کند، اعم از آب، هر نوع شوینده، هر نوع محصول پوستی، لباس، ملحفه، حتی محصولاتی که برای موهای خود استفاده می‌کنید (در صورت تماس دست با موی سر این ترکیبات با پوست دست تماس پیدا می‌کنند)، وسایلی که با دست جابجا می‌کنید و کلاً هر چیزی ممکن است محرک بروز یا شدت گرفتن علائم اگزمای دست شما باشد. پس دقیق باشید و عامل یا عوامل تماسی را شناسایی کنید تا بتوانید در حد ممکن از آن‌ها پرهیز نمائید.

همچنین به هر ماده غذایی (و ترکیبات موجود در خوراکی‌ها) که میل می‌کنید، به خصوص خوراکی‌های جدید، دقت کنید تا در صورتی که دست شما دچار اگزما شد یا علائم فعلی، شدت گرفت، بتوانید مقصر را سریع‌تر بیابید. هرقدر زودتر بتوانید از شعله‌ور شدن علائم اگزما جلوگیری و ناحیه درگیر را محدود کنید، کنترل و درمان آن راحت‌تر خواهد بود.

همراه داشتن دستکش‌های پنبه‌ای و پاکیزه خود را نیز هیچ‌گاه فراموش نکنید. مراقب باشید دستکش‌هایتان نیز با مواد شیمیایی یا شوینده‌های محرک پوست‌تان تماس پیدا نکنند.

نوبت شما

اگر شما هم به اگزمای دست دچارید، در قسمت نظرات بگویید تا به حال، کدام یک از روش‌های درمانی را امتحان کرده‌اید؟ همچنین، پیشنهادها و پرسش‌های خود را مطرح نمائید. تجربه شما می‌تواند برای کمک به دیگران بسیار مفید باشد.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید