اختلال اسکیزوفرنی چیست؟

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)، یک نفر از هر 300 نفر در دنیا با معادل تقریبی 24 میلیون، به اختلال اسکیزوفرنی مبتلا می‌شود (0.32 درصد). این نسبت در افراد بزرگسال به یک نفر از هر 222 نفر می‌رسد (0.45 درصد). اگرچه این اختلال نسبت به سایر اختلالات روان، شیوع کمتری دارد، اما از بیماری‌های نادر نیز محسوب نمی‌شود.

هرچند که شناسایی علائم اسکیزوفرنی در خودتان یا در عزیزانتان می‌تواند کمی دلهره‌آور باشد، اما نباید فراموش کنید که با درمان صحیح می‌توانید این بیماری را تحت کنترل درآورده و زندگی رضایت‌بخشی داشته باشید.

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی نوعی اختلال روانی مزمن است که از آن با نام‌های شیزوفرنی و روان‌گسیختگی هم یاد می‌شود. در مراحل فعال این بیماری، فرد علائمی مانند هذیان، توهم، آشفتگی گفتار، اختلال در تفکر و بی‌انگیزگی را از خود نشان می‌دهد. خوشبختانه به کمک درمان، بیشتر علائم اسکیزوفرنی تا حد زیادی بهبود یافته و احتمال بازگشت آن‌ها، کاهش می‌یابد.

پیچیدگی این اختلال، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث شکل‌گیری برداشت‌ها و باورهای غلط درباره آن شده است. باید توجه داشت که اسکیزوفرنی با اختلال شکاف شخصیتی (Split personality) یا اختلال چندشخصیتی (Multiple personality) تفاوت دارد و نباید با آن‌ها اشتباه گرفته شود.

بیشتر مبتلایان به اسکیزوفرنی، خطر یا خشونت بیشتری نسبت به سایر افراد جامعه ندارند. اما گاهی محدودیت منابع و امکانات در حوزه سلامت روان، ممکن است به بی‌خانمان‌شدن یا بستری‌شدن‌های متعدد آ‌ن‌ها در بیمارستان منجر شود. اما این باور که همه افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بی‌خانمان می‌شوند یا نهایتاً در بیمارستان زندگی خواهند کرد، نادرست است. بیشتر این افراد با کنترل بیماری، می‌توانند به راحتی با خانواده‌های خود یا به صورت انفرادی زندگی کنند.

چه عواملی احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهند؟

محققان معتقدند عوامل ژنتیکی و محیطی متعددی در بروز این اختلال نقش دارند. هم‌چنین استرس‌های روزمره ممکن است در شروع علائم اسکیزوفرنی و روند آن نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده‌اند ژن‌هایی که افراد مبتلا، به ارث می‌برند آن‌ها را نسبت به این بیماری آسیب‌پذیر می‌کند. در ادامه، عوامل محیطی بر موج این آسیب‌پذیری سوار شده و سبب بروز این اختلال می‌شوند.

از آنجا که عوامل گوناگونی در بروز این بیماری دخیل‌ هستند، محققان تاکنون نتوانسته‌اند درباره علت اصلی بروز اسکیزوفرنی در هر فرد با قطعیت نظر بدهند.

به طور کلی، عواملی که خطر بروز اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به شیزوفرنی
• برخی از عوارض حاملگی و تولد مانند سوءتغذیه یا مواجهه با سموم یا ویروس‌هایی که ممکن است در روند رشد و تکامل مغز اختلال ایجاد کنند.
• سطوح پایین اکسیژن هنگام تولد (زایمان طبیعی طولانی‌مدت یا زایمان پیش از موعد)
• مصرف داروهای روان‌گردان در دوران نوجوانی و جوانی
• آزار جسمی یا جنسی در دوران کودکی
• از دست‌ دادن والدین یا جدایی زودهنگام از آن‌ها

شروع اسکیزوفرنی

علائم اسکیزوفرنی معمولاً اوایل دوره بزرگسالی ظاهر می‌شوند و برای تشخیص آن، علائم باید حداقل 6 ماه تداوم داشته باشند. علائم اولیه در مردان غالباً اواخر دوره نوجوانی و اوایل دهه 20 سالگی بروز می‌کنند. درحالی‌که علائم اولیه این اختلال در خانم‌ها معمولاً در دهه 20 سالگی و اوایل دهه 30 سالگی ظاهر می‌شوند. علائم خفیف‌تر مانند داشتن روابط آشفته، عملکرد ضعیف در مدرسه و بی‌انگیزگی ممکن است خیلی زودتر آشکار شوند.

قبل از تشخیص، روانپزشک باید معاینه پزشکی کاملی انجام دهد تا گزینه‌هایی مانند سوءمصرف مواد یا سایر اختلالات پزشکی و عصبی را که علائمی مشابه با اسکیزوفرنی دارند، رد کند.

علائم هشداردهنده اولیه اسکیزوفرنی

در برخی افراد، اسکیزوفرنی ناگهانی و بدون هیچ علامت هشداردهنده‌ای بروز می‌کند؛ اما در اکثر افراد، به طور آهسته و با بروز علائم هشداردهنده خفیف و نیز کاهش تدریجی عملکرد، مدت‌ها قبل از شروع اولین دوره شدید، ظاهر می‌شود. اغلب اوقات، دوستان یا اعضای خانواده از همان ابتدا متوجه مشکلاتی در این افراد می‌شوند، اما نمی‌دانند این مشکل دقیقاً چیست.

در مرحله اولیه، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از دید دیگران، فردی غیرعادی، عجیب، بی‌انگیزه، بی‌احساس و منزوی به نظر بیایند. ممکن است به مرور زمان از اجتماع دوری کنند و کمتر به ظاهرشان اهمیت دهند، حرف‌های عجیب‌ بزنند و درکل، نسبت به زندگی و اتفاقات آن بی‌تفاوت شوند. هم‌چنین ممکن است تفریحات و سرگرمی‌هایی را که پیش از این داشته‌اند، متوقف کنند و کیفیت عملکردشان در محل کار یا مدرسه کاهش پیدا کند.

شایع‌ترین علائم هشداردهنده اولیه اسکیزوفرنی عبارتند از:

• افسردگی و کناره‌گیری از اجتماع
• خصومت و بدگمانی، واکنش افراطی به انتقاد
• بی‌توجهی به بهداشت فردی
• نگاه خیره بی‌روح و بی‌احساس
• ناتوانی در گریه‌کردن یا ابراز نادرست عواطفی مانند شادی، خنده یا گریه
• بیان جملات عجیب و غیرمنطقی، استفاده عجیب از کلمات یا صحبت‌کردن به شیوه‌ای غیرعادی
• پرخوابی یا بی‌خوابی، فراموش‌کاری، ناتوانی در تمرکز

 

اگرچه این علائم ممکن است در نتیجه مشکلات و اختلالات دیگری هم به وجود بیایند، در هر صورت بروز هرکدام از آن‌ها نگران‌کننده است.

شدیداً توصیه می‌شود افراد در صورت مشاهده هرگونه رفتار غیرعادی، که باعث بروز مشکلاتی در زندگی خودشان یا اطرافیان‌شان می‌شود، با یک پزشک مشورت کنند. اگر این رفتارها ناشی از اسکیزوفرنی یا حتی اختلال روانی دیگری باشند، درمان زودرس می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

علائم اسکیزوفرنی

در مرحله فعال بیماری، فرد دوره‌هایی را تجربه می‌کند که در آن قابلیت تشخیص و تمایز اتفاقات واقعی از غیرواقعی را از دست می‌دهد. همانند هر بیماری دیگری، شدت، طول مدت و دفعات بروز علائم می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، بروز علائم شدید روان‌پریشی معمولاً با بالا رفتن سن کاهش می‌یابد. عدم مصرف داروها طبق تجویز پزشک، مصرف الکل یا داروهای غیرقانونی و قرارگیری در موقعیت‌های استرس‌زا سبب افزایش بروز علائم می‌شود.

علائم اسکیزوفرنی در سه گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند:

• علائم مثبت، که بر رفتار و افکار فرد تأثیر می‌گذارند و در افراد عادی چندان مشاهده نمی‌شوند. انواع توهم‌ها نظیر شنیدن صداها و دیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند، پارانویا (سوءظن شدید) و برداشت‌، باور و رفتارهای تحریف‌شده یا اغراق‌شده ازجمله علائم مثبت (به معنای افزوده شدن، نه به معنای خوب بودن) این اختلال هستند.
• علائم منفی، که معمولاً با فقدان غیرعادی احساسات و انگیزه پیوند خورده‌اند. علائم منفی (به معنای نبودِ چیزی) شامل کاهش یا عدم توانایی در آغازکردن کارها، صحبت‌کردن، بروز عواطف یا لذت‌بردن می‌شوند.
• علائم حاکی از آشفتگی، که به صورت افکار و رفتارهای نامنسجم و غیرمنطقی بروز پیدا می‌کنند. مشکلاتی نظیر افکار و گفتار مبهم و آشفته، اختلال در تفکر منطقی و در برخی موارد، حرکات و رفتارهای عجیب و غیرطبیعی در این گروه از علائم قرار می‌گیرند.

شناخت، یکی دیگر از حوزه‌هایی است که در بیماری اسکیزوفرنی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. درنتیجه آن، بیماران با مشکلاتی در زمنیه توجه، تمرکز، حافظه و کاهش عملکرد آموزشی مواجه می‌شوند.

انواع اسکیزوفرنی

تا زمان انتشار آخرین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) در سال 2013، اسکیزوفرنی به طور رسمی دارای چند زیرگروه مجزا بود. از آنجا که در برخی موارد، علائم این زیرگروه‌ها قابل اعتماد نبوده یا همواره معتبر نیستند، انجمن روان‌پزشکی آمریکا داشتن زیرگروه‌های متمایز را مانع تشخیص صحیح دانست و آن‌ها را حذف کرد.

اگرچه این زیرگروه‌ها دیگر برای طبقه‌بندی تشخیصی استفاده نمی‌شوند، اما برخی از متخصصان هنوز آن‌ها را برای درک بهتر اشکال گوناگون اسکیزوفرنی مفید می‌دانند. این درک دقیق می‌تواند به تنظیم بهترین برنامه درمانی برای بیمار کمک کند.

مهم است به خاطر داشته باشیم که علائم این زیرگروه‌ها با سایر اختلالات روانی هم‌پوشانی دارند و برای تشخیص اسکیزوفرنی، فرد باید معیارهای ذکر شده در DSM-5 را داشته باشد.

1) اسکیزوفرنی پارانوئید (Paranoid schizophrenia)

اسکیزوفرنی پارانوئید، رایج‌ترین نوع این بیماری است و ممکن است دیرتر از سایر انواع آن ظاهر شود. توهم یا هذیان از علائم اصلی این نوع شیزوفرنی هستند، اما گفتار و عواطف فرد بیمار ممکن است در این زیرگروه، تحت تأثیر بیماری قرار نگیرند.

2) اسکیزوفرنی هبفرنیک (Hebephrenic schizophrenia)

اسکیزوفرنی هبفرنیک که نام دیگر آن اسکیزوفرنی آشفته است، به طور معمول در بازه سنی 15 تا 25 سالگی ظاهر می‌شود و علائم آن شامل رفتارها و افکار بی‌هدف و آشفته و البته در کنار آن، توهم‌ و هذیان‌های کوتاه‌مدت است. در این شکل از بیماری، فرد ممکن است گفتار نامنظم و شلخته‌ای داشته باشد تا حدی که دیگران حرف‌های او را به سختی درک کنند.

کسانی که از نوع هبفرنیک بیماری اسکیزوفرنی رنج می‌برند غالباً در حالات چهره، تن صدا یا رفتارشان احساس کمی نشان می‌دهند یا هیچ احساسی از خود بروز نمی‌دهند.

3) اسکیزوفرنی کاتاتونیک (Catatonic schizophrenia)

اسکیزوفرنی کاتاتونیک نادرترین نوع روان‌گسیختگی است که با ظهور حرکاتی غیرعادی، محدود و ناگهانی شناسایی می‌شود. در این بیماری، فرد ممکن است بین حالات خیلی فعال یا خیلی آرام در نوسان باشد. هم‌چنین فرد مبتلا زیاد صحبت نمی‌کند و صحبت‌ها و رفتارهای دیگران را تقلید می‌کند.

4) اسکیزوفرنی نامتمایز یا نامشخص (Undifferentiated schizophrenia)

زمانی که فرد تلفیقی از علائم انواع پارانوئید، هبفرنیک یا کاتاتونیک را از خود نشان می‌دهد، در این دسته قرار می‌گیرد.

5) اسکیزوفرنی باقی‌مانده (Residual schizophrenia)

افرادی که سابقه ابتلا به شیزوفرنی دارند اما در حال حاضر تنها علائم منفی (نظیر حرکات آهسته، ضعف در حافظه، عدم تمرکز و بهداشت فردی نامناسب) را نشان می‌دهند، احتمالاً به اسکیزوفرنی باقیمانده مبتلا هستند.

6) اسکیزوفرنی ساده (Simple schizophrenia)

اسکیزوفرنی ساده در بسیاری از کشورها به ندرت تشخیص داده می‌شود. علائم منفی (نظیر حرکات آهسته، ضعف در حافظه، عدم تمرکز و بهداشت فردی نامناسب) در اوایل بیماری بارزتر هستند و با گذشت زمان وخیم‌تر می‌شوند. این در حالی است که علائم مثبت (مانند توهم، هذیان و تفکر آشفته) به‌ندرت در افراد بروز پیدا می‌کنند.

7) اسکیزوفرنی سنستوپاتیک (Cenesthopathic schizophrenia)

مبتلایان به اسکیزوفرنی سنستوپاتیک، احساسات بدنی غیرعادی‌ای را غالباً بدون وجود عامل خارجی یا فیزیکی، تجربه می‌کنند. مانند حس سوزش یا فشار بدنی بدون اینکه عاملی برای ایجاد آن وجود داشته باشد.

عوارض اسکیزوفرنی

اختلال اسکیزوفرنی اگر پیگیری و درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلاتی جدی شده و ابعاد گوناگون زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. عوارضی که ممکن است در نتیجه اختلال اسکیزوفرنی ایجاد شوند یا همراه با آن بروز کنند، شامل موارد زیر است:

• داشتن افکار خودکشی و اقدام به خودکشی
• اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری-عملی
• افسردگی
• سوء مصرف الکل یا برخی مواد مانند نیکوتین
• ناتوانی در کارکردن یا حضور در مدرسه
• مشکلات اقتصادی و بی‌خانمانی
• گوشه‌گیری اجتماعی
• مشکلات بهداشتی و پزشکی
• هدف سوء قصد قرارگرفتن و قربانی‌شدن
• رفتار پرخاشگرانه (اگرچه این مورد نادر است)

پیشگیری از ابتلا به اسکیزوفرنی

هیچ راهکار قطعی برای پیشگیری از اسکیزوفرنی وجود ندارد، اما پایبندی به برنامه درمانی می‌تواند در جلوگیری از بازگشت و تشدید علائم کمک‌کننده باشد. علاوه بر این، محققان امیدوارند مطالعات بیشتر در زمینه عوامل ابتلا به شیزوفرنی بتواند در تشخیص زودهنگام این بیماری و درمان آن مؤثر واقع شود.

محققان در برخی مطالعات به نشانه‌هایی دست یافته‌اند که می‌تواند در تشخیص زودهنگام بیماری، مفید واقع شود. تشخیص زودهنگام، زمینه را برای آغاز روند درمان مساعد می‌کند و هرچه درمان زودتر آغاز شود، به پزشک و بیمار این امکان را می‌دهد که از علائم شدید شیزوفرنی پیشگیری کنند.

تصویر MRI زیر، نتایج یکی از این مطالعات را نشان می‌دهد؛ در طی این پژوهش مشخص شد میزان التهاب و حضور سلول‌های ایمنیِ فعال (رنگ نارنجی)، در مغز افراد مستعد و افراد مبتلا به شیزوفرنی، بیشتر از افراد عادی است. پژوهش‌ها در زمینه ارتباط التهاب و بروز شیزوفرنی همچنان ادامه دارد.

تشخیص اسکیزوفرنی

تشخیص اسکیزوفرنی شامل رد احتمال وجود هرگونه اختلال روانی دیگر می‌شود، و نیز اطمینان از اینکه علائم مشاهده شده ناشی از سوءمصرف مواد مخدر، دارو و سایر بیماری‌ها نیست. روند تشخیص اسکیزوفرنی شامل موارد زیر است:

• معاینه بدنی: این مرحله به منظور رد کردن احتمال وجود مشکلاتی است که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند و برای بررسی هرگونه عارضه مرتبط با آن انجام می‌شود.
• آزمایش‌ها و غربالگری‌ها: این مرحله شامل انجام‌دادن تست‌های لازم برای رد شرایط با علائم مشابه و غربالگری برای مصرف الکل و داروها است. پزشک معالج هم‌چنین ممکن است تکنیک‌های تصویربرداری مانند MRI و سی‌تی‌اسکن را تجویز کند.
• ارزیابی روان‌پزشکی: پزشک از طریق مشاهده ظاهر، رفتار و با پرسش درباره افکار، خلق‌وخو، هذیان‌، توهم‌، مصرف مواد و تمایل به خشونت یا خودکشی، سطح سلامت روان فرد را بررسی می‌کند. در این مرحله، سابقه بیماری روانی فرد یا خانواده‌اش نیز درنظر گرفته می‌شود.
• معیارهای تشخیصی اسکیزوفرنی: متخصص سلامت روان ممکن است برای تشخیص این عارضه از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که انجمن روان‌پزشکی آمریکا منتشر کرده است، استفاده کند.

آیا میزان بروز اسکیزوفرنی در مردان بیشتر از زنان است؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان ابتلا به این اختلال در زنان و مردان تقریباً مساوی و به یک اندازه است، اما شروع علائم در مردان زودتر اتفاق می‌افتد. درصدهای مربوط به این بیماری در نقاط مختلف دنیا، مشابه است. در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، احتمال مرگ در سنین پایین در مقایسه با سایر افراد جامعه، بیشتر است. این موضوع عمدتاً به دلیل نرخ بالای بروز روان‌گسیختگی به صورت هم‌زمان با سایر وضعیت‌های پزشکی مانند بیماری‌های قلبی و دیابت است.

آیا اسکیزوفرنی قابل درمان است؟

واژه درمان صرفاً به معنای برطرف شدن کامل بیماری (درمان قطعی یا cure) نیست و گاهی معادل تخفیف و بهبود علائم یک بیماری (treatment) است. بنابراین داروها و سایر روش‌های درمانی با دو رویکرد درمان قطعی یا بهبود علائم مورد استفاده قرار می‌گیرند. اسکیزوفرنی ازجمله بیماری‌هایی است که درمان قطعی برای آن وجود ندارد. اما خوشبختانه مطالعات علمی به سمت اکتشاف راهکارهای خلاقانه و ایمن‌تری برای بهبود علائم اسکیزوفرنی پیش می‌روند.

علاوه بر این، متخصصان برای مشخص کردن علل اصلی این اختلال از تکنیک‌های متفاوتی نظیر مطالعه ژنتیک، مطالعات رفتاری و تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته استفاده می‌کنند تا ساختار و عملکرد مغز را بررسی کنند. این رویکردها می‌توانند نویدبخش ظهور راهکارهای جدیدتر و مؤثرتری در زمینه درمان اسکیزوفرنی باشند.

درمان اسکیزوفرنی

در درمان اسکیزوفرنی، تمرکز بر کنترل علائم است. افراد ممکن است لازم باشد برای مدتی طولانی یا حتی مادام‌العمر به مصرف داروهای خود ادامه دهند.

روان‌درمانی

روان‌درمانی نوعی گفت‌وگودرمانی است که بخش بزرگی از برنامه درمانی تنظیم‌شده برای هر بیمار را به خود اختصاص می‌دهد. این روش درمانی به بیماران در درک و کنترل بهتر علائم اسکیزوفرنی کمک می‌کند. درمان مناسب در کنار حمایت عملی و عاطفی از جانب نزدیکان، به بیمار کمک می‌کند بتواند مسیر زندگی خود را بهتر پیدا کند.

انواع روان‌درمانی شامل موارد زیر است:

• روان‌درمانی فردی
• رفتاردرمانی شناختی (CBT)
• درمان تقویت‌‌ شناختی (CET): یک رویکرد جامع و عملگرا برای توان‌بخشی نقص‌های شناختی‌-اجتماعی و عصب‌شناختی برای بهبود توانایی‌های فرد در زمینه‌های شناختی و ادراکی است.

روان‌درمانی اجتماعی

اگر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در طول جلسات روان‌درمانی پیشرفت و بهبود علائم را تجربه کنند، می‌تواند به این معنی باشد که این افراد برای اینکه بتوانند عضوی از جامعه باشند به همراهی و یادگیری در این زمینه نیاز دارند. بنابراین، این‌جا همان جایی است که نیاز به روان‌درمانی اجتماعی احساس می‌شود.

انواع روان‌درمانی اجتماعی شامل موارد زیر است:

• یادگیری مهارت‌های اجتماعی
• توان‌بخشی
• آموزش خانواده
• گروه‌های خودیاری
• مراقبت تخصصی هماهنگ (CSC): یک برنامه درمانی مبتنی بر بهبودی است که در آن تیمی از متخصصان با بیمار برای ایجاد یک برنامه درمانی شخصی کار می‌کنند.
• درمان جامعه‌نگر قاطعانه (ACT): یک روش مبتنی بر شواهد است که خدمات درمانی، توان‌بخشی و حمایتی را با استفاده از رویکرد فردمحور و مبتنی بر بهبودی به بیمار ارائه می‌دهد.
• درمان بازیابی اجتماعی: یک مداخله شناختی-رفتاری است که برای کمک به بازیابی وضعیت روانی در جوانان مبتلا به روان‌پریشی با بهبود مهارت‌های اجتماعی و تشویق به مشارکت بیشتر در فعالیت‌های اجتماعی طراحی شده است.

داروهای آنتی‌سایکوتیک

داروهای آنتی سایکوتیک (ضد روان‌پریشی) به دو دسته نسل اول و نسل دوم تقسیم می‌شوند. هرکدام از این داروها مزایا و معایب مختص به خود را دارند و بنا به صلاحدید پزشک تجویز می‌شوند.

این داروها علائم مثبت اسکیزوفرنی را کاهش می‌دهند و از بازگشت آن‌ها جلوگیری می‌کنند. تقریباً 80 درصد بیماران طی یک سال پس از قطع داروهای آنتی‌سایکوتیک، بازگشت علائم اسکیزوفرنی را تجربه می‌کنند. درحالی‌که در صورت ادامه درمان، تنها در 20 درصد از بیماران امکان بازگشت و تشدید علائم این اختلال وجود دارد.

انتخاب یک دارو برای درمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به عوامل متعددی از جمله اثربخشی، هزینه، عوارض جانبی، روش مصرف، در دسترس بودن و قدرت تحمل بیمار بستگی دارد. مصرف این داروها در کودکان، زنان باردار یا شیرده و سالمندان با بروز عوارض گوناگونی همراه است.

مصرف آنتی‌سایکوتیک‌ها در دوران بارداری و شیردهی

مصرف آنتی‌سایکوتیک‌ها در بارداری باید با توجه به شرایط فرد تعیین شود. از آنجا که معمولاً اطلاعات کافی درباره ایمنی قطعی مصرف یک دارو در بارداری وجود ندارد، تصمیم‌گیری در مورد مصرف دارو در این دوران ممکن است دشوار باشد. پزشک باید خطرات و فواید مصرف یا عدم مصرف دارو را برای بیمار بسنجد. در صورت سابقه یک دوره بیماری روانی شدید، بررسی دقیق خطرات قطع یا تغییر دارو در دوران بارداری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، چون می‌تواند منجر به بازگشت بیماری شود.

فواید و خطرات مصرف آنتی‌سایکوتیک‌ها برای مادر و کودک در دوران شیردهی نیز باید مورد بررسی قرار بگیرد. به طور کلی مصرف داروهای سلامت روان به اندازه داروهای مربوط به سایر بیماری‌ها در دوران بارداری و شیردهی اهمیت دارد و پزشک با توجه به شرایط هر فرد، نوع و میزان دارو را تعیین می‌کند.

آنتی‌سایکوتیک‌ها معمولاً در مقادیر کم وارد شیر مادر می‌شوند. این میزان برای اولانزاپین و کوئتیاپین کمتر از سایر آنتی‌سایکوتیک‌ها است. آریپیپرازول می‌تواند سطح هورمون پرولاکتین را کاهش دهد و در برخی از زنان منجر به تولید میزان کمتری شیر می‌شود.

نکته: دستورالعمل‌ها توصیه می‌کنند که کلوزاپین نباید در دوران شیردهی مصرف شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً نسبت به این موضوع که مشکلات‌شان ناشی از یک اختلال روانی است و نیاز به پیگیری پزشکی دارند، آگاهی کافی ندارند. بنابراین در این شرایط اعضای خانواده یا دوستان باید کنارشان باشند و به آن‌ها کمک کنند.

نحوه کمک‌ به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی

اگر فکر می‌کنید شخصی از اطرافیان شما ممکن است به اسکیزوفرنی مبتلا باشد، درباره نگرانی خود با او صحبت کنید. طبیعتاً نمی‌توان کسی را به دریافت مشاوره تخصصی پزشکی مجبور کرد، با این حال می‌توانید او را در این مسیر تشویق و حمایت کنید و به او برای پیداکردن متخصص مجرب کمک کنید.

اگر این فرد با رفتارهایش خود و دیگران را به خطر می‌اندازد یا نمی‌تواند غذا، لباس یا سرپناهی برای خود فراهم کند، لازم است با شماره 115 یا سایر شماره‌های اورژانسی مربوط تماس بگیرید تا یک متخصص سلامت روان، فرد را ارزیابی کند.

در برخی موارد ممکن است لازم باشد فرد بستری شود. قوانین مربوط به تعهد و بستری‌شدن اجباری برای درمان‌های سلامت روان، ممکن است در کشورهای گوناگون، متفاوت باشد. هم‌چنین برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با پایگاه‌های سلامت روان اجتماعی تماس بگیرید.

افکار و رفتار خودکشی

متأسفانه، افکار و رفتار خودکشی در بین افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رایج است. اگر احتمال اقدام به خودکشی در فردی وجود دارد یا اقدام به خودکشی کرده است، نباید تنها بماند. اگر با چنین شرایطی مواجد شدید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

در صورتی که فرد بیمار، اقدام به خودکشی کرده است و فکر می‌کنید در راه مسئله‌ای پیش نخواهد آمد، خودتان هم می‌توانید او را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید.

رایج‌ترین باورهای اشتباه درباره شیزوفرنی

• باور اشتباه: اسکیزوفرنی همان اختلال شکاف شخصیتی یا اختلال چندشخصیتی است.
  واقعیت: اختلال چندشخصیتی با اسکیزوفرنی تفاوت دارد و میزان شیوع آن کمتر است. افراد مبتلا به شیزوفرنی، شکاف شخصیتی ندارند. بلکه آن‌ها به واسطه بیماری، شکاف از واقعیت را تجربه می‌کنند.
• باور اشتباه: اسکیزوفرنی یک اختلال نادر است.
  واقعیت: اسکیزوفرنی، بیماری نادری نیست. طبق برآوردهای انجام‌شده، خطر ابتلا به شیزوفرنی تقریباً 1 نفر در هر 100 نفر است.
• باور اشتباه: بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، خطرناک هستند.
  واقعیت: اگرچه افکار هذیانی و توهمات ناشی از اسکیزوفرنی گاهی به رفتارهای خشونت‌آمیز منتهی می‌شود، با این حال، افراد مبتلا به شیزوفرنی خشن نبوده و برای افراد دیگر خطرآفرین نیستند.
• باور اشتباه: نمی‌توان به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کرد.
  واقعیت: اگرچه دوره درمانی اسکیزوفرنی طولانی‌مدت است، با این حال چشم‌انداز این بیماری ناامیدکننده نیست. بسیاری از مبتلایان به این اختلال با درمان مناسب می‌توانند زندگی مفید و رضایت‌بخشی داشته باشند.

از تجربه خودتان بگویید

همان‌طور که گفتیم، اسکیزوفرنی بیماری نادری نیست و تقریباً از هر ۱۰۰ نفر، یک نفر در خطر ابتلا به این بیماری است. شاید شما هم تجربه ارتباط با افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را داشته‌اید. اگر این‌طور است، از تجربه خودتان در این زمینه بگویید.