علائم کمبود آهن شامل خستگی، ضعف بدنی، رنگ‌پریدگی، شکنندگی ناخن‌ها، سردرد و سردی دست و پا می‌شود. به طور معمول کمبود آهن و در نتیجه بروز کم‌خونی در زنان بیش از مردان بوجود می‌آید. به منظور درمان کم‌خونی ایده‌آل‌ترین راهکاری که در کوتاه مدت نتیجه مطلوبی عاید خواهد کرد، مصرف قرص آهن خارجی یا ایرانی است. این مکمل برای برخی از افراد عوارضی همچون حالت تهوع، اسهال، استفراغ، یبوست، سردرد و… به همراه دارد. اما آیا قرص آهن در چاقی و اضافه وزن هم نقشی دارد؟ تاثیر قرص آهن در چاقی را در این مطلب بررسی خواهیم کرد.
قرص آهن و افزایش وزن ؟
در هیچ‌یک از منابع علمی ذکر نشده که قرص آهن و افزایش وزن ارتباطی مستقیم با یکدیگر دارند. چاقی بر اثر مصرف مکمل آهن را حتی نمی‌توان به عنوان یکی از عوارض جانبی نادر این مکمل در نظر گرفت. با این حال برخی از افراد به ویژه خانم‌ها اذعان می‌دارند که پس از مصرف مکمل آهن دچار افزایش وزن شده‌اند. در واقع باید گفت که در مورد تاثیر قرص آهن در چاقی تاکنون تحقیقات اندکی صورت گرفته و برای حمایت از این نوع ادعاها به اندازه کافی شواهد علمی وجود ندارد.
در سال 2016 یک مطالعه کوچک در کشور مصر نشان داد که ارتباط مستقیمی بین مکمل آهن و افزایش وزن وجود دارد. 33 بیمار به مدت 3 ماه تحت نظر قرار گرفتند و در این مدت 30 بیمار وزن اضافه کردند. در 3 نفری که وزن اضافه نکرده بودند، هیچ افزایشی در هموگلوبین نیز دیده نشد. برای اطلاعات بیشتر شما باید بگوییم که هموگلوبین پروتئینی غنی از آهن است که اکسیژن را در خون حمل می‌کند. این مطالعه کوچک نشان داد که افزایش سطح هموگلوبین با افزایش وزن احتمالا مرتبط است. اما این تنها یک مطالعه بود و تحقیقات بیشتری در این مورد نیاز است.
کمبود آهن در بدن و چاقی
به نظر می‌رسد که افزایش وزن بیشتر جزء عوارض کمبود ماده معدنی آهن در بدن باشد تا مصرف قرص آهن. علت این مسئله را به این شکل می‌توان عنوان کرد که برای فعال کردن هورمون‌های تیروئیدی که در متابولیسم نقش دارند، بدن انسان به سطوح مناسبی از عنصر آهن نیاز دارد. کمبود آهن، سطوح پایین هورمون تیروئید را در پی خواهد داشت و با ایجاد اختلال در متابولیسم ممکن است منجر به افزایش وزن شود.
از طرف دیگر همان‌طور که شرح دادیم کمبود آهن با علائمی همچون ضعف و خستگی همراه است. احساس خستگی مداوم موجب می‌شود تا فرد مبتلا به کم‌خونی توانایی کمتری برای فعالیت فیزیکی و ورزش داشته باشد. این مسئله کنترل وزن را دشوار کرده و در واقع بی‌تحرکی و نسوزاندن کالری منجر به افزایش وزن خواهد شد. احساس خستگی زیاد همچنین ممکن است میل به غذا خوردن را در بعضی از اشخاص بیشتر کرده و به این ترتیب نیز موجب چاقی شود.
تاثیر قرص آهن در چاقی صورت
گفتیم که از نظر علمی شواهد کافی برای اینکه مصرف قرص آهن با افزایش اشتها یا وزن همراه است، وجود ندارد. اما برخی از افراد اظهار می‌کنند که همزمان با مصرف قرص آهن دچار افزایش وزن شده‌اند. اگر شما جزء این افراد باشید، قطعا همزمان با افزایش وزن، صورتتان نیز پرتر و چاق‌تر خواهد شد. اما اگر وقتی مکمل آهن میخورید، افزایش وزنی حس نمی‌کنید، پس صورت شما نیز چاق‌تر نخواهد شد. دقت کنید که هیچ مکملی از جمله آهن ممکن نیست بتواند به طور موضعی تنها روی یک قسمت از بدن یعنی صورت تاثیر داشته و در بقیه اندام‌ها بی‌تاثیر باشند. نتیجه آنکه اگر با قرص آهن دچار افزایش وزن می‌شوید، پس صورتتان هم چاق‌تر خواهد شد؛ در غیر این صورت خیر.
بهترین زمان مصرف قرص آهن
اگر به دلیل کم‌خونی از مکمل آهن استفاده می‌کنید، بهتر است آن را صبح در حالی‌که ناشتا هستید، مصرف نمایید. قرص آهن را همراه با یک لیوان آب بخورید اما چنانچه مایلید آهن بیشترین جذب را در بدن شما داشته باشد، می‌توانید به جای آب آن را با یک لیوان آب پرتقال میل کنید. آب پرتقال دارای ویتامین C بوده و این ویتامین در حد قابل توجهی جذب آهن در بدن را افزایش خواهد داد. اما اگر معده حساسی داشته و دچار عوارض گوارشی می‌شوید، بهترین زمان مصرف مکمل آهن برای شما بعد از وعده‌های غذایی مثل صبحانه یا ناهار خواهد بود.
چه کنیم که قرص آهن باعث چاقی نشود ؟
اگرچه تاثیر قرص آهن در چاقی از لحاظ علمی تائید شده نیست اما اگر شما حس می‌کنید این مکمل باعث چاق شدن شما می‌شود و شما مایل به چاقی نیستید، این مسئله را با پزشک خود در میان بگذارید تا علل دقیق افزایش وزن شما را مورد بررسی قرار دهد. احتمال دارد که وقتی سطح آهن در خون شما به حالت عادی برمی‌گردد، اشتها و انرژی بیشتری پیدا کنید و همین مسئله عاملی برای افزایش وزن شما شود.
اگر چنین است به منظور کاهش وزن غذاهای سالم را در رژیم غذایی خود گنجانده و به طور مرتب ورزش کنید تا دچار افزایش وزن ناخواسته نشوید. به طور معمول پزشکان توصیه می‌کنند که همه افراد جهت کنترل وزن و جلوگیری از بیماری‌ها حداقل 150 دقیقه ورزش با شدت متوسط در هر هفته داشته باشند. میوه و سبزجات تازه، پروتئین بدون چربی، غلات کامل، لبنیات کم‌چرب، روغن‌های سالم مثل روغن زیتون و مغزها و دانه‌ها بهترین خوراکی‌هایی هستند که گنجاندن آنها در رژیم غذایی هم در کاهش وزن موثر است و هم در رفع کم‌خونی.
عوارض قرص آهن
خیلی بعید است که مکمل‌های آهن در دوزهای توصیه شده عارضه خطرناکی داشته باشند. قرص آهن در بعضی از افراد عوارضی همچون ناراحتی معده، حالت تهوع، اسهال، استفراغ، یبوست و مدفوع تیره‌رنگ ایجاد می‌کند. مکمل‌های آهن به ویژه در دوران بارداری ممکن است موجب یبوست شوند. در این صورت افزودن فیبر به رژیم غذایی احتمالا به رفع یبوست کمک خواهد کرد. به منظور کاهش خطر عوارض جانبی ناشی از قرص آهن مصرف این مکمل را از دوزهای پایین آغاز کرده و کم‌کم افزایش دهید.
دقت کنید که مصرف بیش از حد آهن می‌تواند به کبد، قلب و پانکراس آسیب رسانده و مسومیت ایجاد نماید. علائم مسمومیت با آهن معمولا ظرف 6 تا 24 ساعت پس از مصرف آشکار می‌شود و شامل استفراغ شدید، اسهال، درد شکم یا مدفوع خونی است.
سخن پایانی
تاکنون در مورد تاثیر قرص آهن در چاقی تحقیقات اندکی صورت گرفته است. نتیجه برخی پژوهش‌ها نشان داده است که این مکمل ممکن است در بعضی از افراد سبب افزایش وزن شود و رابطه‌ای بین سطح هموگلوبین و افزایش وزن وجود داشته باشد. همچنین بعضی از گزارش‌های مردمی نیز نشان می‌دهد که بعضی از اشخاص پس از خوردن مکمل آهن وزن بیشتری پیدا کرده‌اند. با این حال این موضوع از لحاظ علمی تائید شده نیست و نمی‌توانیم بگوییم که هر کس قرص آهن بخورد چاق خواهد شد. از نظر علمی چاقی حتی جزء عوارض ناشی از مکمل آهن نیز به شمار نمی‌آید.
