آلفا هیدروکسی اسید ها به اختصار AHA ، گروهی از اسیدهای گیاهی و جانوری هستند که در طیف گسترده‌ای از محصولات مراقبت از پوست کاربرد دارند. انواع آ اچ آ اغلب در درمان مشکلات پوستی همچون خشکی پوست، پیری پوست و آکنه استفاده می‌شوند. در این مقاله قصد داریم رایج‌ترین آلفا هیدروکسی اسیدها در محصولات آرایشی و مراقبتی یعنی اسید گلیکولیک و اسید لاکتیک را معرفی کنیم و با خواص، نحوه عملکرد و روش استفاده از آن‌ها آشنا شویم.
انواع آلفاهیدروکسی اسید ها
- اسید سیتریک (که در مرکبات یافت می‌شود)
- اسید گلیکولیک (که در نیشکر یافت می‌شود)
- اسید لاکتیک (که در شیر ترش و آب گوجه‌فرنگی یافت می‌شود)
- اسید مالیک (که در سیب یافت می‌شود)
- اسید تارتاریک (که در انگور یافت می‌شود) و موارد دیگر
آلفا هیدروکسی اسیدها چگونه کار می‌کنند؟
محصولات دارای آلفا هیدروکسی اسید موجب لایه‌برداری یا پوسته‌ریزی سطح بیرونی پوست می‌شوند. میزان لایه‌برداری به نوع و غلظت آلفا هیدروکسی اسید، pH آن و سایر ترکیبات موجود در محصول بستگی دارد.
آلفا هیدروکسی اسیدها همچنین می‌توانند با افزایش ضخامت لایه‌های زیرین پوست، باعث سفت‌شدن پوست شوند.
فوائد AHA برای پوست چیست؟
آلفا هیدروکسی اسیدها می‌توانند در برطرف کردن مشکلات زیر تأثیرگذار باشند:
آکنه
استعمال لوسیون، لایه‌بردار یا کرم صورت حاوی آ اچ آ نشانه‌های آکنه در نوجوانان و بزرگسالان را کاهش می‌دهد.
جای جوش
استعمال آلفا هیدروکسی اسید روی پوست در قالب لایه‌بردار یا لوسیون می‌تواند ظاهر جای جوش را بهبود بخشد.
خشکی پوست
استفاده از لوسیون یا کرم حاوی AHA می‌تواند وضعیت پوست خشک را بهبود بخشد.
پیری پوست
استعمال آلفا هیدروکسی اسید در قالب لوسیون، کرم، محلول، یا لایه‌بردار پوست می‌تواند چین و چروک و برخی از نشانه‌های دیگر بالا رفتن سن یا آسیب ناشی از نور خورشید را کاهش دهد.
لکه‌های تیره روی پوست صورت (ملاسما)
استعمال اسید گلیکولیک ۱۰ درصد به صورت لوسیون به مدت دو هفته و سپس لایه‌برداری پوست صورت با استفاده از اسید گلیکولیک ۵۰ درصد (فقط و لزوماً توسط پزشک متخصص پوست مجرب در کلینیک) به صورت ماهانه و طی ۳ ماه پیاپی می‌تواند رنگ ناخواسته پوست را در افرادی که به دو نوع ملاسما، یعنی ملاسمای اپیدرمال و ملاسمای مختلط مبتلا هستند کاهش دهد.
ملاسمای اپیدرمال نوعی است که رنگدانه‌ها در لایه خارجی پوست یعنی اپیدرم تجمع می‌کنند.
در ملاسمای مختلط نیز رنگدانه‌ها هم در لایه خارجی و هم در لایه میانی پوست تجمع می‌کنند و تیرگی عمیق‌تر است.
اما در مورد نوع سوم ملاسما (ملاسمای درمال) به نظر می‌رسد لایه‌برداری صورت با استفاده از اسید گلیکولیک مؤثر نباشد.
در ملاسمای درمال، رنگدانه‌ها در لایه میانی پوست یعنی دِرم تجمع می‌کنند و از سطح پوست فاصله دارند.
یک مطالعه در ایتالیا در سال ۲۰۱۰ تحمل و اثربخشی کرم حاوی ترکیبی از چند AHA در ۲۴۸ بیمار دارای آکنه ملایم تا متوسط (جوش سرسفید و جوش سرسیاه، التهابی یا مختلط) را بررسی و تأیید کرد.
اسید لاکتیک و اسید گلیکولیک در محصولات پوستی
هر دوی این اسیدها طیف قابل توجهی از مشکلات پوستی را هدف قرار می‌دهند. از جمله:
- بهبود آکنه یا بافت پوست
- کاهش خطوط ریز
- تغییر رنگ پوست
- علائم پوستی بالا رفتن سن
- نشانه‌های آسیب ناشی از آفتاب
یک پرسش پرتکرار درباره آ اچ آ ها این است که کدام‌یک قوی‌تر است؟ اسید لاکتیک یا اسید گلیکولیک؟
پاسخ این سؤال بسیار ساده است. اسید گلیکولیک قوی‌تر است. اما آیا این بدین معنی است که برای پوست بهتر است؟ و به این ترتیب، اصلاً چرا باید از اسید لاکتیک استفاده شود؟
در ادامه، در این باره بیشتر خواهیم آموخت.
اسید لاکتیک
از اسید لاکتیک خصوصاً برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- روشن‌کردن لکه‌ها
- درمان اختلال افزایش رنگدانه‌های پوست (هیپرپیگمانتاسیون)
- لکه‌های پیری (که با نام لکه‌های کبدی هم شناخته می‌شوند)
- بهبود ظاهر خطوط ریز و چین و چروک‌ها
- برخی عوامل دیگر که به ایجاد پوست کدر و غیریک‌نواخت منجر می‌شوند
اسیدلاکتیک در فرم طبیعی
اسید لاکتیک به شکل طبیعی در شیر یافت شده و هنگام ترش‌شدن شیر تولید می‌شود. بدن ما نیز هنگام تبدیل غذا به انرژی آن را تولید می‌کند. ممکن است روی برچسب برخی مواد غذایی نیز آن را دیده باشید چون محلول اسید لاکتیک می‌تواند نقش نگه‌دارنده و طعم‌دهنده را نیز ایفا کند.
اسید لاکتیک در مصرف موضعی
اسید لاکتیک از رایج‌ترین انواع AHA بوده و در طیف وسیعی از غلظت‌های متنوع وجود دارد.
همه آلفا هیدروکسی اسیدها پوست را لایه‌برداری کرده و بافت آن را بهبود می‌بخشند، اما اسید لاکتیک فایده دیگری نیز دارد. اسید لاکتیک به ترکیبات مرطوب کننده طبیعی که در پوست وجود دارند یا روشی که طی آن پوست شما، خود را مرطوب نگه می‌دارد کمک می‌کند.
استفاده از اسید لاکتیک برای پوست
هنگام شروع فرآیند لایه‌برداری پوست خود با اسیدها، می‌توانید از این اسید در غلظت پایین استفاده کنید و وقتی پوست‌تان به لایه‌برداری شیمیایی عادت کرد از غلظت‌های بالاتر استفاده کنید. نکته جالب این است که اسید لاکتیک ترکیب کلیدی لوسیون‌ها و کرم‌های بدون نسخه برای درمان کراتوز پیلاریس یا برآمدگی‌های شبیه به پوست مرغ است که پشت بازوها ایجاد می‌شوند. اسید لاکتیک به از بین‌بردن توده سلول‌های پوستی که دور فولیکول مو جمع می‌شود کمک کرده و برآمدگی‌ها را صاف می‌کند.
اسید گلیکولیک
این اسید در بازسازی پوست بسیار موثر است و در نتیجه، در ساخت محصولات متعددی به کار می‌رود.
- برای عملکرد ضد پیری در محصول به کار می‌رود.
- می‌تواند چین و چروک‌های ریز را صاف کند.
- رنگ و بافت پوست را بهبود می‌بخشد.
- پوست را شاداب می‌کند.
- به افزایش سطح رطوبت پوست کمک می‌کند.
اسید گلیکولیک در فرم طبیعی
اسید گلیکولیک به شکل طبیعی در نیشکر و آناناس یافت می‌شود اما بسیاری از گونه‌های آن که در محصولات مراقبت از پوست یافت می‌شوند، از نو تولید شده‌اند تا ترکیبی پایدارتر با تاریخ مصرف طولانی‌تر به دست آید. این امر همچنین آن را به یک ترکیب مراقبت از پوست وگان مطلوب (مناسب برای افراد گیاهخوار مطلق) تبدیل می‌کند.
اسید گلیکولیک در مصرف موضعی
اسید گلیکولیک قوی‌ترین آلفا هیدروکسی اسید است چون کوچک‌ترین مولکول را دارد. یعنی نسبت به سایر آ اچ آ ها همچون اسید لاکتیک یا اسید ماندلیک می‌تواند به عمق بیش‌تری از پوست نفوذ کند.
در نتیجه استفاده از غلظت بالای اسید گلیکولیک، بدون آماده‌سازی پوست یا ایجاد تحمل در آن، می‌تواند باعث آسیب به سد طبیعی پوست، ریزش شدید پوست، سرخی، سوزش و تحریک پوست شود.
در واقع، ممکن است در اثر استفاده از درصد بالای اسید گلیکولیک بدون وجود تحمل در پوست، حتی به سوختگی درجه یک دچار شوید.
استفاده از اسید گلیکولیک برای پوست
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ نشان داد که استعمال امولسیون روغن در آب حاوی گلیکولیک اسید 10 درصد به صورت تک‌درمانی (یعنی استفاده از همین یک روش درمان، بدون ترکیب با سایر روش‌ها) پس از تنها ۴۵ روز درمان، آکنه ملایم را به‌طور چشمگیری بهبود می‌بخشد.
البته همیشه باید در استفاده از اسید گلیکولیک احتیاط کنید. برای عادت‌دادن پوست خود به اسید گلیکولیک، با غلظت پایین مانند ۳ درصد شروع کرده و آهسته‌آهسته تحمل پوست خود را افزایش دهید.
علاوه بر مسئله عادت دادن پوست، بررسی‌ها نشان داده‌اند استفاده منظم از یک محصول حاوی اسید گلیکولیک با غلظت پایین نتیجه بهتری در مقایسه با یک‌بار استفاده از محصول حاوی اسید گلیکولیک با درصد بالا خواهد داشت.
ایمنی آلفا هیدروکسی اسیدها
اینکه آیا AHA ها دوست یا دشمن پوست انسان هستند، به غلظت آن‌ها بستگی دارد. آلفا هیدروکسی اسیدهایی که به عنوان لایه‌بردار با غلظت بالا استفاده می‌شوند طبیعتاً چسبندگی سلول‌های تشکیل‌دهنده لایه شاخی پوست را از بین برده و به تحریک پوست منجر می‌شوند که برای پوست مضر است.
سازمان غذا و داروی آمریکا در شرایط زیر استفاده از محصولات حاوی AHA را تأیید می‌کند:
- غلظت آ اچ آ ۱۰ درصد یا کم‌تر باشد.
- محصول نهایی دارای pH ۳.۵ یا بالاتر باشد.
- محصول نهایی به شکلی ساخته شده باشد که از پوست در برابر افزایش حساسیت به نور خورشید محفاظت کند، یا دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی، مصرف‌کننده را در جهت محافظت روزانه در برابر نور خورشید راهنمایی کنند.
کدام آ اچ آ برای شما بهتر است؟
هنگام انتخاب آلفا هیدروکسی اسیدها باید به میزان حساسیت پوست خود توجه کنید. افرادی که پوست حساس دارند یا به آسیب‌دیدگی سد رطوبت پوست و ناراحتی شدید پوستی ناشی از آن دچار هستند، احتمالاً از اسید لاکتیک بیشتر بهره می‌برند.
اسید لاکتیک همان فواید اسید گلیکولیک را دارد، اما چون اندازه مولکول‌های آن بزرگ‌تر است به اندازه اسید گلیکولیک به لایه‌های عمقی پوست نفوذ نمی‌کند. در کل اسید لاکتیک برای افرادی که پوست حساس دارند ملایم‌تر است. استفاده از اسید لاکتیک با غلظت ۵ یا ۱۰ درصد به صورت چند هفته یک‌بار به شما کمک می‌کند تا بدون ایجاد تحریک پوست و آسیب‌زدن به سد محافظتی پوست‌تان به نتیجه مطلوب دست یابید.
اگر فکر می‌کنید به اندازه‌ای تحمل در برابر اسید کسب کرده‌اید که قدم بعدی را بردارید، می‌توانید استفاده از اسید گلیکولیک را شروع کنید. همچنین اگر پوست‌تان می‌تواند به‌طور طبیعی لایه‌برداری بیش‌تری را تحمل کند، اسید گلیکولیک گزینه مناسبی است.
آ اچ آ و واکنش پوست به نور خورشید
دقت کنید که تمام آلفا هیدروکسی اسیدها به دلیل ماهیت اسیدی خود، پوست را در برابر صدمات ناشی از نور خورشید آسیب‌پذیرتر می‌کنند. بعد از استفاده از یک محصول حاوی AHA ، پوست شما به مدت ۷ روز در برابر نور خورشید حساس‌تر خواهد بود. بنابراین ضروری است که هنگام استفاده از هر نوع آلفا هیدروکسی اسید از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.
انواع آ اچ آ در رفع صدمات آشکار و پنهان ناشی از اشعه فرابنفش خورشید مؤثر هستند. اما اگر در کنار استفاده از آن‌ها، روزانه، از ضد آفتاب استفاده نکنید ممکن است تأثیرات مثبت‌شان از بین رفته و علاوه بر آن به آسیب‌های بیش‌تری نیز دچار شوید.
در هر حال، بسیار منطقی‌تر و عاقلانه‌تر است که از محصولی استفاده کنید که به‌طور علمی برای لایه برداری و جوانسازی پوست بدون آسیب‌زدن به آن طراحی شده باشد تا اینکه خودتان برای لایه‌برداری سراغ آلفا هیدروکسی اسیدهای خالص بروید.
چگونه محصول حاوی آلفا هیدروکسی اسید درست را انتخاب کنیم؟
همان‌طور که گفته شد، AHA ها اغلب برای مشکلات پوستی مانند خشکی پوست، پیری پوست، یا آکنه استفاده می‌شوند.
اطلاعات مربوط به غلظت، لزوماً روی برچسب همه محصولات آرایشی-بهداشتی حاوی آلفا هیدروکسی اسید درج نمی‌شود. برای ایمنی بیشتر، بهتر است از محصولاتی استفاده کنید که غلظت ترکیبات فعال را ذکر کرده‌اند.
همچنین ممکن است بپرسید آیا می‌توان این دو اسید را باهم استفاده کرد؟ بله، ممکن است. اما با این کار در معرض خطرات ناشی از استعمال غلظت بالای هرکدام از آن‌ها قرار می‌گیرید. نکته کلیدی، ایجاد تحمل در پوست و خرید محصولات قابل اعتماد تولیدشده به‌دست متخصصین پوست است.
هم‌اکنون محصولاتی وجود دارند که حاوی هر دو اسید هستند. قبل از استفاده از اینگونه محصولات، به میزان حساسیت پوست خود توجه کنید. این محصولات می‌توانند برای پوست‌های مقاوم بسیار مؤثر باشند اما ممکن است باعث تحریک پوست‌های بسیار حساس شوند. در نتیجه، همیشه دستورالعمل‌های محصول را به‌دقت دنبال کنید.
تولیدکننده محصولات تخصصی و پزشک متخصص پوست، بهتر از هرکسی می‌دانند چه محصولی مناسب چه نیاز و چه نوع پوستی است. پس به جای پیروی از تجربه افراد دیگر، فقط به توصیه‌های متخصصان اعتماد کنید.
چگونه از AHA ها استفاده کنیم؟
آلفا هیدروکسی اسیدها در غلظت ۱۰ درصد یا کم‌تر و در فرم لوسیون، کرم یا پدهای تخصصی مراقبت از پوست ، در صورت استعمال صحیح و طبق دستورالعمل، برای اکثریت افراد ایمن هستند.
در برخی از افراد، آ اچ آ ها می‌توانند پوست را در برابر نور خورشید بسیار آسیب‌پذیر کنند. هنگام مصرف محصولات حاوی AHA ، حتماً از ضد آفتاب استفاده کنید.
از لایه‌بردارهای صورت، لوسیون‌ها و کرم‌های حاوی غلظت بالاتر از ۱۰ درصد آلفا هیدروکسی اسیدها می‌بایست فقط و فقط تحت نظر متخصص پوست استفاده شود.
راهبرد ترکیبی برای درمان جای جوش
در سال ۲۰۱۸ مطالعه‌ای روی ۳۰ بیمار انجام شد که روی پوست خود جای جوش داشتند. بیماران به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند که هر گروه شامل ۱۰ نفر بود:
- گروه اول با لایه‌بردار حاوی اسید گلیکولیک درمان شدند.
- گروه دوم به روش میکرونیدلینگ درمان شدند (روشی که در آن از سوزن‌های بسیار ریز برای ایجاد خراش‌های ظریف روی پوست استفاده می‌شود. در نتیجه، کلاژن‌سازی تحریک شده و باعث جوانسازی پوست می‌شود).
- گروه سوم با ترکیبی از دو روش فوق درمان شدند.
همه بیماران شش جلسه درمان با فاصله دو هفته بین جلسات دریافت کردند. ارزیابی بالینی قبل و بعد از درمان بر اساس سیستم طبقه‌بندی جهانی اسکار آکنه (جای جوش) و همچنین سطح رضایت بیمار انجام شد.
نتایج نشان داد که کاهش چشمگیری در میزان جای جوش در هر سه گروه رخ داد اما این کاهش در گروه سوم بیشتر و رضایت بیماران نیز در گروه سوم بالاتر بود.
محققان نتیجه گرفتند که ترکیب میکرونیدلینگ و اسید گلیکولیک از تک‌درمانی مؤثرتر است.
سخن آخر
نکته کلیدی این است که به یاد داشته باشید فارغ از اینکه از کدام محصول یا روش درمان بر پایه آلفا هیدروکسی اسید استفاده می‌کنید، از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کنید. پس، روزانه از ضد آفتاب استفاده کنید (بله، حتی در زمستان و هنگامی که هوا بسیار سرد و ابری است). این یکی از بهترین راه‌های حفاظت از پوست‌تان در برابر پیری زودرس، لکه‌های حاصل از نور خورشید و سرطان پوست و نیز حفظ سلامتی پوست‌تان در هر سن و سالی است.
از تجربه خودتان بگویید
آیا شما هم تا به حال از انواع AHA برای درمان پوست خود استفاده کرده‌اید؟ اگر تجربه‌ای در این زمینه دارید آن را با ما به اشتراک بگذارید.
منبع:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11095203
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20461041
https://doi.org/10.2147%2FCCID.S177697
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21896132
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC60
https://www.verywellhealth.com/glycolic-acid-15774
https://www.aad.org/diseases/a-z/keratosis-pilaris-treatment
https://www.fda.gov/cosmetics/cosmetic-ingredients/alpha-hydroxy-acids
https://scienceandskincare.blog/2020/05/15/is-lactic-acid-stronger-than-glycolic-acid
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
